مشاهده113

مصرف داروها در ماه مبارک رمضان

با فرا رسیدن ایام رمضان امیدواریم که تمامی مسلمانان توفیق ادای این فریضه الهی را داشته باشند. يکی از دغدغه‌های بيماران در این ماه مبارک، روزه‌داری و چگونگی مصرف داروها می‌باشد.

این معاونت با توجه به رسالت خود و در راستای ارتقای سطح سلامت جامعه مصمم است با توصيه‌های ساده اما کارآمد در زمينه مصرف داروها و محدوديت‌های بيماری‌های مزمن، به افزايش سطح سلامت روزه‌داران عزیز و ايجاد شرايطی مناسب جهت انجام فريضه دينی کمک نمايد.

1.                   بارداری، شیردهی و برخی از بیماری‌ها مانند دیابت، فشارخون، روده تحریک پذیر، زخم‌های سیستم گوارشی (معده و اثنی عشر)، اختلالات کلیوی، بیماری‌های اعصاب و روان و آسم همگی از شرایط جسمی هستند که فرد ملزم می‌باشد پیش از اقدام به روزه داری، با پزشک معالج خود در خصوص اقدام به روزه داری و هم‌چنین نحوه مصرف داروها، مشورت نماید.

2.                   چنانچه مبتلا به بيماري خاصي هستيد كه مجبور به مصرف دارو در ايام مبارك رمضان مي باشيد، قبل از هر چيز با پزشك معالج خود مشورت نماييد.

3.          قطع ناگهاني برخي از داروها به واسطه روزه‌داری بسيار خطرناك است. بیماران درباره قطع داروها و نحوه استفاده آنها در ماه مبارك رمضان، با پزشك و يا داروساز خود مشورت نمايند. مصرف بسياري از داروها را مي‌توان پس از مشورت با پزشك به زمان سحري يا افطار منتقل نمود.

4.          برخی از داروها نیز به شکل آهسته رهش در بازار دارویی موجود می‌باشند. در مورد این داروها بجای مصرف سه تا چهار بار در روز، پزشک می‌تواند داروی آهسته رهش که یک بار در روز تجویز می‌شود توصیه نماید.

5.          چنانچه بیمار از شرایط عمومی مناسبی برای روزه‌داری برخوردار باشد، قاعدتاً استفاده از اشکال دارویی خاصی که داروها را به صورت غیرخوراکی به بدن می‌رساند، مشکلی ایجاد نخواهد کرد. بعضی از این اشکال دارویی عبارتند از: قطره‌های گوشی، بینی و چشم، پمادها و داروهایی که به صورت پلاستر (چسب‌های پوستی) مصرف می‌شوند و در خصوص سایر اقلام مانند شیاف‌های مقعدی و واژینال، دهان شویه‌ها و اسپری‌های دارویی، قرص‌های زیرزبانی و ... نیز نظر شرعی مراجع تقلید متفاوت است.

6.          بیماران دیابتی باید پیش از شروع ماه مبارک تحت بررسی پزشکی قرار گیرند. بیماران باید از نظر سطح قند خون، فشار خون، چربی خون، انعقاد خون و بررسی‌های کلی وضعیت بیوشیمی خون پایش گردند و بر این اساس رژیم غذایی و دارویی مختص هر بیمار قبل از شروع ماه مبارک تعیین گردد.

*ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﺑﯿﻤﺎراﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﻪ اﻃﻼع از ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺷﺮﻋﯽ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﺑﺎﯾﺪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ دﻓﺎﺗﺮ ﻣﺮاﺟﻊ ﺗﻘﻠﯿﺪ ﺧﻮد ﮐﺴﺐ اﻃﻼع ﮐﻨﻨﺪ.

*مرکز اطلاع رسانی داروها و سموم در معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مازندران با شماره تلفن 1490 پاسخگوی سوالات دارویی و مسمومیت می باشد.

بی‌شک روزه‌داری در ماه مبارک رمضان یکی از بارزترین و مهم‌ترین وجه عبادات است که در اسلام بسیار توصیه شده است، به همین دلیل نیز مسلمانان اهتمام زیادی برای روزه‌داری در این ماه به خرج می‌دهند، با فرا رسیدن ایام مبارک رمضان امیدواریم که تمامی مسلمانان توفیق ادای این فریضه الهی را داشته باشند.

هرچند که قرآن افراد بيمار را از روزه‌داري معاف کرده است ولیکن يکی از دغدغه‌های بيماران در این ماه مبارک، روزه‌داری و چگونگی مصرف داروها می‌باشد، در اين ماه تغييرات بسيار زيادی در فرايندهای معمولی بدن رخ می‌دهد که اين امر می‌تواند بر روی وضعيت بيماری و دارودرمانی افراد تأثير بگذارد، این معاونت با توجه به رسالت خود و در راستای ارتقای سطح سلامت جامعه مصمم است با توصيه‌های ساده اما کارآمد در زمينه مصرف داروها و محدوديت‌های بيماری‌های مزمن، به افزايش سطح سلامت روزه‌داران عزیز و ايجاد شرايطی مناسب جهت انجام فريضه دينی کمک نمايد.

برای روزه داران عزیز همواره این سوال مطرح است که نحوه صحیح مصرف داروها در زمان روزه‌داری باید به چه شکل باشد و آیا قطع مصرف داروها و یا انتقال دوز دارو به زمان‌های قبل از سحر یا بعد از افطار کار درستی است یا خیر؟

    نکته اصلی که باید به آن اشاره کرد این است که بارداری، شیردهی و برخی از بیماری‌ها مانند دیابت، فشارخون، بيماري‌هاي قلبي عروقي، چربي خون، روده تحریک پذیر، یبوست، زخم‌های سیستم گوارشی (معده و اثنی عشر)، اختلالات کلیوی، بیماری‌های اعصاب و روان و آسم همگی از شرایط جسمی هستند که فرد ملزم می‌باشد پیش از اقدام به روزه‌داری، با پزشک معالج خود در خصوص اقدام به روزه‌داری و هم‌چنین نحوه مصرف داروها، مشورت نماید. فلذا چنانچه فرد مبتلا به بيماري خاصي است كه مجبور به مصرف دارو در این ماه مي‌باشد، قبل از هر چيز با پزشك معالج خود مشورت نمايد.

    اثربخشي بسياري از داروها، ارتباط مستقيمي با مصرف به موقع آنها در زمان معين دارد، فلذا بیماران هیچگاه نباید بدون مشورت با داروساز یا پزشک معالج خود، اقدام به قطع دارو، تغییر یا کاهش دوز مصرفی و یا تغییر زمان مصرف بنمایند. رعایت نکردن این اصول می تواند منجر به عدم کارآیی دارو، عدم دستیابی به اثرات درمانی، بروز اثرات جانبی و تشدید بیماری شود.

مصرف بسياري از داروها را مي‌توان پس از مشورت با پزشك به زمان سحري يا افطار منتقل نمود. چنانچه فردی به رغم ابتلا به بیماری، پس از مشورت با پزشک معالج خود، مجاز به روزه گرفتن باشد، می‌بایست به نکات زیر توجه نماید.

    قطع ناگهاني برخي از داروها به واسطه روزه‌داری بسيار خطرناك است. بیماران درباره قطع داروها و نحوه استفاده آنها در ماه مبارك رمضان، با پزشك و يا داروساز خود مشورت نمايد.

    بیماران مبتلا به بیماری انسدادی ریوی (COPD) و صرع، در معرض خطر تغییر دوز دارو در ایام روزه‌داری می باشند. پزشکان علاوه بر اینکه باید به بیماران صرعی که با قطع دارو دچار بازگشت حملات تشنجی می‌شوند مشاوره دقیق بدهند، باید به بیماران مبتلا به آسم که با قطع داروهای استنشاقی و افشانه‌های تنفسی دچار حملات آسمی می‌شوند توصیه‌های لازم را ارایه بنمایند.

    مطالعات به عمل آمده روی داروهای ضد فشارخون و ضد انعقاد خون نشان می‌دهد که روزه داری تاثیر خاصی بر اثربخشی این داروها ندارد. البته گاهی اوقات لازم است در مورد داروهای مدر (ادرار آور)، برای جلوگیری ازدست رفتن آب بدن، پزشک اقدام به کاهش دوز این داروها در بیماران روزه‌دار بنماید.

    برخی از داروهای ضد التهاب این قابلیت را دارند که دو بار در طول روز مصرف شوند. مصرف این‌گونه داروها را می‌توان با مشورت پزشک و داروساز به زمان افطار یا سحر موکول نمود.

    جهت درمان عفونت، پزشک معالج می‌تواند اقدام به تجویز آنتی بیوتیک‌هایی بنماید که به جای چند بار مصرف در طی روز، یک یا دو بار در روز مصرف شود.

    برخی از داروها نیز به شکل آهسته رهش در بازار دارویی موجود می‌باشند. در مورد این داروها بجای مصرف سه تا چهار بار در روز، پزشک می‌تواند داروی آهسته رهش که یک بار در روز تجویز می‌شود توصیه نماید.

    تغییر نحوه مصرف برخی از داروها (از شکل خوراکی به شکل پوستی) در این ایام نیز بنا به تجویز پزشک ممکن می‌باشد. در صورت وجود این شکل دارویی، بجای مصرف برخی از داروهای خوراکی، پزشک معالج می‌تواند آنها را به شکل زیست چسب (برای مثال: مخاط چسب تريامسينولون استونايد) تجویز نماید.

    درخصوص بیماران دیابتی، هرچند روزه‌داری برای برخی از مبتلایان به دیابت بنا بر تشخیص پزشک معالج می‌تواند مفید باشد، ولی تغییر خودسرانه دوز دارو و رژیم غذایی در برخی دیگر می‌تواند بسیار خطرناک باشد. بیماران دیابتی باید پیش از شروع ماه مبارک تحت بررسی پزشکی قرار گیرند. بیماران باید از نظر سطح قند خون، فشار خون، چربی خون، انعقاد خون و بررسی‌های کلی وضعیت بیوشیمی خون پایش گردند و بر این اساس رژیم غذایی و دارویی مختص هر بیمار قبل از شروع ماه مبارک تعیین گردد.

    بیمارانی که انسولین مصرف می‌نمایند قبل از اقدام به روزه‌داری باید با پزشک معالج خود مشورت نمایند. در تمامی بیماران دیابتی، تنظیم و کنترل مرتب قند خون، بسیار مهم می‌باشد.

    هم بیماران دیابتی و هم خانواده فرد دیابتی باید در رابطه با خطرات تهدیدکننده و عوارض روزه‌داری مورد مشاوره قرار گیرند. هم‌چنین افراد فوق، در مورد علایم افزایش و کاهش قند خون، اندازه‌گیری قند خون، تنظیم وعده‌های غذایی، فعالیت بدنی و مصرف داروها در ماه مبارک باید آموزش لازم را دریافت کنند. علاوه بر این ضروری است روش درمان و اقدامات لازم در صورت بروز مشکل به همراه بیمار آموزش داده شود.

    چنانچه بیمار از شرایط عمومی مناسبی برای روزه‌داری برخوردار باشد، قاعدتاً استفاده از اشکال دارویی خاصی که داروها را به صورت غیرخوراکی به بدن می‌رساند، مشکلی ایجاد نخواهد کرد. بعضی از این اشکال دارویی عبارتند از: قطره‌های گوشی، بینی و چشم، کرم‌ها، پمادها و داروهایی که به صورت پلاستر (چسب‌های پوستی) مصرف می‌شوند، شیاف‌های مقعدی و واژینال، دهان شویه‌ها و اسپری‌های دارویی (مانند داروهای ضد آسم؛ که در مورد این داروها نظر شرعی مراجع تقلید متفاوت است)، قرص‌های زیرزبانی مانند نیتروگلیسیرین (که در مورد این داروها نیز نظر شرعی مراجع تقلید متفاوت است)، داروهای تزریقی عضلانی و زیرجلدی به شرط آنکه حاوی ویتامین‌ها و یا مواد مغذی نباشند (که البته در مورد داروهای تزریق وریدی نیز مراجع تقلید نظرات متفاوتی دارند.)

    افرادی که باید داروهای خود را به طور روزانه (یک بار در روز) مصرف کنند، برای ادامه درمان خود در زمان روزه‌داری با مشکل خاصی رو به رو نیستند. این بیماران می‌توانند زمان مصرف داروی خود را در فاصله بین افطار تا سحر قرار دهند. در صورتی که لازم است داروی خود را با معده خالی مصرف کنند، بهترین زمان مصرف دارو برای آنها یک ساعت قبل از سحری و یا دو ساعت بعد از افطار می‌باشد.

    بیمارانی که مجبور به مصرف روزی دو یا چند بار داروها هستند، ممکن است پس از مشورت با پزشک معالج خود قادر باشند داروهای خود را در فاصله بین افطار تا سحر استفاده کنند. این مورد برای بیمارانی که مجبور به مصرف داروها با دفعات بیشتر هستند تقریباً ناممکن است و این قبیل افراد بهتر است از روزه‌داری صرف‌نظر نمایند. در مواردی خاص ممکن است پزشک معالج قادر باشد با جایگزینی داروهای این بیماران با انواع طولانی اثر آنها و یا تعویض دارو با یک داروی مشابه با نیمه عمر طولانی‌تر امکان روزه‌داری را برای این گروه از بیماران نیز فراهم نماید.در این موارد صرفاً نظر پزشک درمانگر تعیین کننده است.

    از آنجا که به هم خوردن عادات غذایی در ایام ماه مبارک رمضان باعث بروز تغییراتی در روندهای فیزیولوژیک و متابولیک بدن و در نتیجه ایجاد تغییرات در میزان و سرعت متابولیسم و دفع داروها خواهد شد، لازم است علایم حیاتی مربوط به کنترل بیماری با دقت بیشتر و در فواصل کوتاه‌تری کنترل شود.

    از آنجاکه مصرف کافی آب و مایعات نقش بسیار مهمی در دفع داروها و متابولیت های ناشی از آنها دارد، لازم است دقت شود که در فاصله بین افطار تا سحر به میزان کافی آب و مایعات به بدن روزه‌داران و به خصوص بیمارانی که دارو مصرف می‌کنند، برسد. این اقدام ضمن تامین نیاز بدن روزه‌داران به مایعات، به خصوص در زمانی که ماه مبارک رمضان در فصل گرما قرار دارد، شرایط لازم را برای دفع مناسب داروها و متابولیت‌های آنها از بدن فراهم خواهد کرد.

*ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﺑﯿﻤﺎراﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﻪ اﻃﻼع از ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺷﺮﻋﯽ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﺑﺎﯾﺪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ دﻓﺎﺗﺮ ﻣﺮاﺟﻊ ﺗﻘﻠﯿﺪ ﺧﻮد ﮐﺴﺐ اﻃﻼع ﮐﻨﻨﺪ.

*مرکز اطلاع رسانی داروها و سموم در معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مازندران با شماره تلفن 1490 پاسخگوی سوالات دارویی و مسمومیت می باشد.

تهیه شده در دفتر تحقیق و توسعه

معاونت غذا و دارو مازندران