مشاهده شماره خبر1156

دکتر داود دانش‌جعفری/ عضو هیات‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی و مشاورعالی وزیربهداشت در امور اقتصادی: 


به‌طور کلی مخارج سلامت از دو منبع عمومی و خصوصی تامین مالی می‌شوند. در کشور ما براساس گزارش سال 2013 سازمان بهداشت جهانی، 8/59 درصد مخارج سلامت از منابع خصوصی و 2/40 درصد مخارج از منابع عمومی تامین می‌شوند.
 

منابع عمومی شامل بودجه دولتی و حق بیمه‌های مربوط به سازمان‌های بیمه اجتماعی (خدمات‌درمانی، تامین اجتماعی) است که سالیانه حدود 9/20 درصد هزینه‌های سلامت توسط دولت و 3/19 درصد آن توسط بیمه‌های اجتماعی تامین می‌شوند. بودجه دولتی از طریق وزارت بهداشت، دانشگاه‌های علوم‌پزشکی، نیروهای مسلح، سازمان خدمات‌درمانی صنعت نفت، صدا و سیما، شهرداری و سایر دستگاه‌های دولت مرکزی تخصیص می‌یابد. منابع تامین مالی خصوصی سلامت شامل هزینه‌های پرداختی توسط مردم قبل و پس از مراجعه به مراکز بهداشتی- درمانی است. هزینه‌هایی که مردم قبل از نیاز به مراجعه به مطب پزشکان یا سایر مراکز بهداشتی- درمانی می‌پردازند، در حقیقت همان حق بیمه‌های تکمیلی دولتی و خصوصی (مانند ایران، سینا، طلایی فرهنگیان و...) هستند که در حال حاضر تنها 8/1درصد کل هزینه‌های سلامت را پوشش می‌دهند.

در حالی که بخش اعظم هزینه‌های بهداشتی- درمانی (58درصد) از جیب مردم (به‌طور مستقیم) پس از مراجعه به مراکز بهداشتی- درمانی (یعنی پس از ابتلا به بیماری‌ها) تامین می‌شود که این امر باعث می‌شود بیماران و خانواده‌های آنها علاوه بر تحمل درد و رنج جسمی و روحی، بار مالی سنگینی را نیز بر دوش کشند که به‌خصوص برای اقشار آسیب‌پذیر و ضعیف جامعه مساله بغرنجی خواهد بود. مثلا اگر مخارج سلامت در یک سال، 70000 میلیاردتومان در نظر گرفته شود، 41860 میلیاردتومان از منابع خصوصی (40600 میلیاردتومان توسط مردم+ 1260 میلیاردتومان بیمه‌های خصوصی) و 28140 میلیاردتومان آن از طریق منابع عمومی (14630 میلیاردتومان توسط دولت+ 13510 میلیاردتومان توسط بیمه‌های اجتماعی) تامین می‌شود. در جدول و نمودارها درصد تامین مالی مخارج سلامت از منابع مختلف در ایران و کشورهای مشابه ایران، کشورهای با درآمد بالا و درآمد پایین و نیز در سطح جهانی نشان داده شده است.

همان‌طور که جدول و نمودارها نشان می‌دهند هزینه‌های خصوصی سلامت به‌خصوص هزینه‌های پرداختی از جیب مردم در ایران در مقایسه با متوسط جهانی و حتی کشورهای مشابه ایران، بسیار بالاست و باید راهکارهای اصلاحی برای این امر خطیر در نظر گرفته شود. برای بهبود این وضعیت و کاهش پرداخت از جیب مردم راهکارهای ذیل پیشنهاد می‌شود:

افزایش پوشش بیمه‌های اجتماعی و تامین مالی مخارج سلامت توسط بیمه‌های اجتماعی حداقل تا 26درصد تا به وضعیت کشورهای مشابه دست یابیم.

افزایش بودجه دولت برای تامین مخارج سلامت به‌طوری که حداقل 29درصد هزینه‌های سلامت از این محل تامین شود.

افزایش پرداختی مردم به بیمه‌های خصوصی (قبل از مراجعه) تا حداقل 7درصد

یکی از بهترین راه‌های افزایش بودجه دولت برای تامین مالی سلامت افراد جامعه، تخصیص یارانه بهداشت و درمان است. حال باید دید یارانه بهداشت و درمان بهتر است به چه بخش‌هایی از حوزه سلامت تعلق گیرد تا برای کاهش هزینه‌های پرداختی از جیب مردم موثر واقع شود.

آمارهای ملی سلامت نشان می‌دهد اهم مخارج عمومی سلامت شامل هزینه‌های خدمات‌درمانی (57درصد)، هزینه‌های انواع دارو و کالاهای پزشکی توزیع شده به بیماران سرپایی (6/16درصد) و خدمات جانبی مراقبت پزشکی (3/6درصد) است. در مجموع کل هزینه‌های جاری سلامت 7/91 درصد بوده و 5/3 درصد صرف آموزش پزشکی و تعلیم کارکنان سلامت می‌شود.

همچنین مردم (خانوارها) نیز از جیب خود 66درصد هزینه‌های سلامت را صرف خدمات‌درمانی، 25درصد را صرف انواع دارو و سایر کالاهای پزشکی و 9درصد را صرف خدمات جانبی مراقبت پزشکی می‌کنند.

از نگاهی دیگر 59درصد هزینه‌های خدمات‌درمانی از جیب مردم تامین می‌شود. در حالی که بودجه دولتی 20درصد، سازمان خدمات‌درمانی 7درصد، سازمان تامین اجتماعی 12درصد و بیمه‌های تکمیلی دولتی تنها 2درصد مخارج خدمات‌درمانی بیماران را پوشش می‌دهند.

درخصوص انواع دارو و کالاهای پزشکی توزیعی به بیماران سرپایی، خانوارها 76درصد کل مخارج را از جیب خود تامین می‌کنند در حالی که دولت و سازمان‌های بیمه اجتماعی به ترتیب 5درصد و 19درصد مابقی هزینه مذکور را متقبل می‌شوند.

درخصوص خدمات جانبی مراقبت پزشکی خانوارها 70درصد کل هزینه را از جیب خود تامین می‌کنند در حالی که دولت، سازمان‌های بیمه اجتماعی و شرکت‌های بیمه تکمیلی دولتی به ترتیب 11درصد، 17درصد و 1درصد هزینه را پوشش می‌دهند.

دولت مرکزی بودجه خود را بیشتر صرف آموزش پزشکی و تعلیم کارکنان سلامت، نظارت بر موادغذایی و آشامیدنی، خدمات توانبخشی، تحقیق و توسعه و تهیه خدمات اجتماعی می‌کند. صندوق‌های بیمه اجتماعی و تکمیلی نیز مخارج چندانی را تامین نمی‌کنند. همچنین بیمارستان‌ها و تامین‌کنندگان خدمات سرپایی، مهم‌ترین فراهم‌کنندگان خدمات سلامت برای جامعه هستند که بیش از 56درصد مخارج آنها از جیب مردم و توسط خانوارها تامین می‌شود. این رقم در مورد داروخانه‌ها و خرده‌فروشی‌های کالاهای پزشکی به بیش از 79درصد می‌رسد. در مجموع می‌توان گفت از کل هزینه‌هایی که خانوارها از جیب خودشان متحمل می‌شوند، 42درصد را صرف بیمارستان‌ها، 33درصد را صرف مراکز تامین‌کننده خدمات سرپایی و 24درصد را صرف داروخانه‌ها و سایر خرده‌فروشی‌های پزشکی می‌کنند. با توجه به مطالب پیش گفته و آمارهای ملی سلامت، می‌توان گفت بهتر است یارانه تخصیصی به سلامت جامعه بیشتر صرف خدمات‌درمانی و خرید انواع دارو و کالاهای پزشکی شود و به خانوارها تعلق گیرد تا دسترسی به عدالت اجتماعی را آسان کند.

اگر مثال صفحه اول مقاله را برای تامین مخارج سلامت در نظر بگیریم، در صورتی که 10000 میلیاردتومان با عنوان یارانه سلامت به سهم بودجه دولت (14630 میلیاردتومان که در صفحه اول اشاره شد) در بخش سلامت اضافه و از سهم پرداختی از جیب مردم به همین میزان کاسته شود؛ 38140 میلیاردتومان آن از طریق منابع عمومی (24630 میلیاردتومان توسط دولت+ 13510 میلیاردتومان توسط بیمه‌های اجتماعی) و 31860 میلیاردتومان از منابع خصوصی (30600 میلیاردتومان مردم+ 1260 میلیاردتومان بیمه‌های خصوصی) تامین خواهد شد. 10000 میلیاردتومان را براساس اهم هزینه‌هایی که مردم از جیب خود متحمل می‌شوند می‌توان به این صورت تخصیص داد:

• هزینه خدمات‌درمانی خانوارها (66درصد کل هزینه از جیب مردم) 6600 میلیاردتومان

• هزینه دارو و کالاهای پزشکی توزیعی به بیماران سرپایی (25درصد کل هزینه از جیب مردم) 2500 میلیاردتومان

• هزینه خدمات جانبی مراقبت پزشکی (9درصد کل هزینه از جیب مردم) 900 میلیاردتومان

به این ترتیب سهم بودجه دولت در تامین مخارج سلامت از 9/20درصد به 2/35درصد افزایش و سهم هزینه پرداختی از جیب مردم از 58درصد به 71/43 درصد کاهش خواهد یافت. حال اگر سقف پوشش بیمه‌های اجتماعی را از 3/19درصد به 26درصد کل هزینه‌های سلامت برسانیم (از 13510 به 18200 میلیاردتومان) و به همان میزان از هزینه‌های پرداختی مردم هنگام مراجعه کم کنیم (از 30600 به 25910 میلیاردتومان)، سهم هزینه پرداختی از جیب مردم از 71/43 درصد به 37درصد کاهش خواهد یافت. این افزایش پوشش هزینه‌های درمان توسط بیمه‌های اجتماعی که مبلغ 4690 میلیاردتومان خواهد شد را می‌توان به صورت ذیل تخصیص داد:

• هزینه خدمات‌درمانی خانوارها (66درصد کل هزینه از جیب مردم) 3095 میلیاردتومان

• هزینه دارو و کالاهای پزشکی توزیعی به بیماران سرپایی (25درصد کل هزینه از جیب مردم) 1173 میلیاردتومان

• هزینه خدمات جانبی مراقبت پزشکی (9درصد کل هزینه از جیب مردم) 422 میلیاردتومان

به‌طور کلی اگر 10000 میلیاردتومان یارانه به بخش سلامت تعلق گیرد و نیز سهم بیمه‌های اجتماعی از 3/19درصد به 26درصد کل هزینه‌های سلامت برسد با این هدف که هزینه‌های پرداختی مردم کاهش یابد، تامین مخارج سلامت به شرح ذیل خواهد شد:

• بودجه دولت از 9/20درصد به 2/35درصد از 14630 به 24630 میلیاردتومان

• بیمه‌های اجتماعی از 3/19درصد به 26درصد از 13510 به 18200 میلیاردتومان

• بیمه‌های خصوصی از 8/1درصد به 8/1درصد از 1260 به 1260 میلیاردتومان

• پرداخت از جیب مردم از 58درصد به 37درصد از 40600 به 25910 میلیاردتومان

همچنین یارانه سلامت و افزایش پوشش بیمه‌های اجتماعی می‌تواند به شرح ذیل به مردم تخصیص داده شود:

• هزینه خدمات‌درمانی خانوارها (66درصد کل هزینه از جیب مردم) 9695 میلیاردتومان

• هزینه دارو و کالاهای پزشکی توزیعی به بیماران سرپایی (25درصد کل هزینه از جیب مردم) 3673 میلیاردتومان

• هزینه خدمات جانبی مراقبت پزشکی (9درصد کل هزینه از جیب مردم) 1322 میلیاردتومان.

منبع: هفته نامه سپید