مشاهده شماره خبر3342

شواهدی که امسال از طرف «همکاری کاکرن» Cochrane Collaboration ، سازمانی غیرانتفاعی که مرکز آن در لندن قرار دارد، منتشر شده، نشان می‌دهد که سهم بزرگی از اطلاعات منفی درباره آزمون‌های این دارو از مردم پنهان نگاه داشته شد. اداره غذا و داروی آمریکا از اطلاعات منفی آگاهی داشته، اما مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها که به‌عنوان مقام مسئول مانند سازمان غذا و داروی آمریکا به داده‌های منتشر نشده دسترسی نداشته، بدون آنکه تصویر درستی از دارو داشته باشد، آن را توصیه کرده بوده. فقط وقتی اطلاعات منتشرنشده بالاخره از پرده بیرون افتادند آنان به این فکر افتادند که آیا واقعا داروی ضدآنفولانزا آنطور که سازندگان آن ادعا می‌کردند، موثر بوده یا نه؟

انتشار ‌جانبدارانه اطلاعات

آشکار شدن اطلاعات پنهان یک‌بار دیگر به شک درباره توصیه‌های دارویی دامن زد. آنها که حاضر نیستند توصیه‌های مسئولان بهداشتی و دارویی را بی‌چون و چرا بپذیرند می‌گویند اطلاعات دارویی که برای قضاوت در اختیار کارشناسان گذاشته می‌شود «جانبدارانه» است و داده‌های منفی و جامع کنار گذاشته و جنبه‌های مثبت دارو در اختیار رسانه‌ها قرار می‌گیرد. پنهان کردن اطلاعات آزمون‌ها که طی آن بیماران برای پیدا کردن شانسی بیشتر خطر درمان‌های آزمایش‌نشده را قبول می‌کنند، امری عادی شده است. پلوس مدیسین گزارش می‌کند، نیمی از کل گزارش‌های آزمون‌های دارویی منتشر نمی‌شوند.

این دختر ژاپنی که سازمان غذا و داروی آمریکا به تفصیل درباره او در گزارشش شرح داده بود، خودکشی نکرد. اما دست‌کم 70 نفر از افرادی که این دارو را مصرف کرده بودند مردند، بیشتر آنها خود را کشتند. مرگ‌ها بیشتر حالت وهم‌انگیز داشتند: یک نوجوان 14ساله که تامی‌فلو مصرف کرده بود از بالکن خانه‌شان پایین پرید و یک نوجوان 17ساله هم خود را جلوی یک کامیون انداخت.

داده‌ها تا چه حد درست هستند؟

میلیون‌ها نفر این دارو را در سراسر جهان مصرف کردند و اگر شما این دارو را استفاده نمی‌کردید احتمال اینکه ازآنفلوآنزا بمیرید بیش از احتمال مرگ به‌دلیل واکنش به دارو بود و این نیز واقعیت است که هر دارویی همراه با خواص شفابخش خود ممکن است زندگی‌هایی را هم به خطر بیندازد. اما اگر تامی‌فلو تاثیری نداشته، حتی با فرض ناچیز تاثیر جانبی مرگ مصرف‌کننده، چرا باید تایید می‌شده؟ چرا باید همچنان تجویز می‌شده؟ این همان موضوعی است که کاکرن در گزارش چند ماه قبل خود به‌ آن پرداخته است. کاکرن به بخشی از علوم سلامتی پرداخته که سر و صدای زیادی به‌پا کرده بود. این نهاد نتایج چندین آزمون را درنظر آورده، کاستی‌ها را پی‌گرفته و نتایج را استخراج کرده است و برای تحقیقات خود از شرکت‌هایی که منافعی در این‌باره داشتند پولی قبول نکرده است. در ماه آوریل سال گذشته کاکرن روش، شرکت شرکت سازنده تامی‌فلو، را مقصر دانست.

ویروس آنفلوآنزا به سلول‌های سالم در راه‌های تنفسی حمله می‌کند، به هسته این سلول‌ها که در واقع مرکز فرماندهی به‌شمار می‌روند، نفوذ کرده و فرمان کپی از خود را می‌دهد. بعد ویروس‌های نو از غشای سلول آزاد می‌شوند و به سلول‌های دیگر حمله می‌کنند. تصور می‌شد داروی اوسلتامیویر در اصل جلوی کپی شدن ویروس را در درون سلول می‌گیرد. وقتی تعداد ویروس زیاد نباشد، علائم بیماری معمولا زیاد طول نمی‌کشند و به این ترتیب شانس پیدا شدن مشکلات بیشتر مانند ذات‌الریه یا انتقال به سایرین هم کمتر می‌شود.

البته همه این فرضیات روی کاغذ بودند. شرکت روش هزینه ده‌ها آزمون را پرداخت تا ثابت کند این دارو کارآیی دارد. از آن موقع به بعد دانشمندان تا مدتی طولانی گزارش‌های بالینی خود را به سازمان غذا و داروی آمریکا ارائه دادند تا اینکه این اداره داروی اوسلتامیویر را در سال 1999 تایید کرد. برخی از این گزارش‌ها به‌صورت مقالاتی خلاصه ‌شده در نشریات پزشکی چاپ شدند و بیشتر افراد تنها به این منابع دسترسی داشتند.

اما مطالعات جامع درباره دارو از نگاه عموم دور ماندند، حتی فهرستی از آزمون‌های خلاصه‌شده هم در دسترس نبود. کاکرن ابتدا 36 آزمون را پیدا کرد و برای خواندن آنها پیگیری کرد. کاربا مذاکره با سازندگان دارو و ثبت درخواست آزادانه اطلاعات از سازمان غذا و داروی آمریکا و همتای اروپایی‌اش، آژانس دارویی اروپا شروع شد. شرکت روش پیشنهاد کرد 10 تا از گزارش‌ها را به کاکرن بدهد، با این شرط که هرآنچه در این گزارش‌ها آمده محرمانه بماند. اما کاکرن این شرط را قبول نکرد.

گزارش‌ها عاقبت فاش شدند

بعد از 5 سال بالاخره شرکت روش و آژانس دارویی اروپا گزارش‌ها را فاش کردند، اما سازمان غذا و داروی آمریکا این کار را نکرد و به درخواست‌های کاکرن و روزنامه نیوزویک برای ادای توضیحات هم پاسخی نداد. کاکرن 70‌ آزمون و بیش از 100هزار صفحه تحقیقات منتشر نشده مربوط به‌ تامی‌فلو را که اطلاعات منفی و بی‌نتیجه هم شامل آنها می‌شد منتشر کرد. با به‌دست‌آمدن تصویری جامع‌تر از گزارش‌ها، کاکرن نتیجه گرفت آزمون‌ها ثابت نکرده‌اند که تامی‌فلو از بستری‌ شدن یا مسری‌ بودن یا مشکلات پیچیده آنفولانزا جلوگیری می‌کند. به گفته کاکرن تنها فایده این دارو کوتاه کردن طول بیماری تا حدود یک روز بوده است.

بسیاری از نهادهای مربوط از جمله مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها موضع خود را پس از انتشار گزارش کاکرن تغییر ندادند. در پاسخ به سوال نیوزویک، سخنگوی مرکز به مقاله‌ای درباره این دارو استناد کرد که در آن گفته شده بود تصور می‌شود تامی‌فلو یک «یار کمکی برای واکسن آنفولانزا» است و به گزارش مفصلی که در نشریه لانست منتشر شده بود، اشاره کرد که در آن درباره تعداد قربانیان آنفلوآنزا گفته شده بود که تامی‌فلو مصرف نکرده بودند. همان زمان که کاکرن به تحقیقات خود ادامه می‌داد، نشریه پزشکی بریتانیا (BMJ)هم به کار تحقیق پرداخت و اعلام کرد نه سازمان غذا و داروی آمریکا و نه آژانس دارویی اروپا موقع دادن مجوز به اوسلتامیویر درباره خطرات خاص روانی آن چیزی نگفته‌اند. کسی فکر نمی‌کرده مصرف دارو باعث خودکشی شود، اما اطلاعاتی که کاکرن افشا کرد، نشان داد در گزارش‌های منتشرنشده مطالبی درباره عوارض جانبی روانی دارو ذکر شده بوده. روش و آژانس‌های مربوط ابتدا ادعا کردند که معلوم نیست خودکشی‌ها به دلیل مصرف تامی‌فلو بوده، اما با افزایش تعداد خودکشی‌ها حفظ این موضع دیگر آسان نبود.

از زمان انتشار گزارش کاکرن، گروه‌های بسیاری شرکت‌ها و مسئولان را تشویق کرده‌اند تا اطلاعات مربوط به آزمون‌ها را دراختیار همه بگذارند، به‌خصوص اگر این آزمایش‌ها با پول مردم انجام گرفته باشد.

دکتر دیکارتس از دانشکده دیسکارتس پاریس می‌گوید: «دولت آمریکا سالانه 3/1میلیارد دلار خرج بهبود و انباشت داروهای ضدویروس از جمله تامی‌فلو کرده است. تمام آزمون‌ها باید منتشر شوند یا دست‌کم نتایج آنها در اختیار مردم قرار گیرد.»

علم بد

نتیجه انتشار دیرهنگام یا گزینشی اطلاعات آزمون‌ها متفاوت است: ناامیدی یا گاه هم مرگ. مثلا وقتی پزشکی در ایتالیا به سرطان مغز استخوان دچار شده، می‌خواهد بداند آیا یک پیوند سلول‌های بنیادی می‌تواند کمکش کند؟ در این‌باره 4 گزارش تدوین شده اما هیچ کدام به‌طور کامل چاپ نشده‌اند. این پزشک در نشریه پزشکی بریتانیا (BMJ) می‌نویسد: «چرا باید مجبور به گرفتن تصمیمی باشم که می‌دانم اطلاعات آن در جایی دور از دسترس من قرار دارد؟ آیا دلیل تاخیر در انتشار اطلاعات آن نیست که نتایج آنقدرها هم که انتظار می‌رود امیدوارکننده نیستند؟»

تحقیقی که هرگز منتشر نشد

در 1980 تحقیقی درباره انتشار یک‌جانبه اطلاعات انجام شد که هیچ‌گاه بعد رسانه‌ای پیدا نکرد: در این مطالعه بیماران حمله قلبی به 2 گروه تقسیم شدند، یک گروه دارویی به‌نام لورکینید دریافت کردند و یک گروه دارونما. محققان می‌خواستند بفهمند این دارو تا چه حد می‌تواند ضربان نامنظم خطرناک قلب را درمان کند؟ در طول تحقیق 9 نفر از بیمارانی که لورکینید مصرف کرده بودند دوام نیاوردند و مردند و درمقابل یک نفر از مصرف‌کنندگان دارونما جان خود را از دست داد. تولیدکنندگان دارو بلافاصله تولید آن را به بهانه مشکلات مالی متوقف کردند و درنتیجه کار محققان هرگز انعکاسی در رسانه‌ها پیدا نکرد. آنها عقیده داششتند نتایج تصادفی اینطور شده.

اما پزشکان به تجویز داروهای مشابه با لورکینید ادامه دادند تا اینکه در سال 1993 محققان با پوزش اعلام کردند، انتشار نتایج مطالعه انجام گرفته می‌توانسته زنگ خطری برای مشکلات آتی این دارو باشد. اما خرابکاری‌ها را نمی‌شد انکار کرد: براساس سرمقاله نشریه انجمن پزشکی آمریکا (JAMA) در سال 2003، طی دهه 1980 حدود 20 تا 75هزار آمریکایی براثر تجویز نامناسب داروهای ضدآریتمی قلب جان خود را از دست داده‌اند.

سرمایه‌گذاران، محققان و سردبیران مطبوعات که از انتشار همه‌جانبه نتایج تحقیقات سر باز زنند قانون و اصول اخلاقی را نقض کرده‌اند. اعلامیه هلسینکی که حاوی راهنمای جهانی اصول اخلاقی درباره آزمایش‌های پزشکی بر روی انسان است، بر انتشار کلیه نتایج آزمایش‌ها تاکید دارد. در ایالات‌متحده نیز از بعد از سال 2007، عدم ثبت آزمون‌های بالینی کاری غیرقانونی به‌شمار می‌آید. اما چون داروی تامی‌فلو در 1999ساخته شده بود، شرکت روش هرگز مجازات نشد. حتی امروز هم با وجود پیشبینی ساز وکارهای قانونی، بسیاری از نتایج همچنان ثبت نمی‌شوند. گاهی انتشار نتایج بسیار زیرکانه انجام می‌گردند و یافته‌های منفی از مجموع گزارش حذف می‌شوند.

در بازی بیسبال می‌توان عملکرد بازیکن‌های معروف را در هفته‌های مختلف در بازی‌های خانگی یا غیره سنجید و تصمیم گرفت. اما در پزشکی هنوز هیچ منبع جامعی برای پیدا کردن آمار مشابه و درست برای مداخلات پزشکی وجود ندارد. چرا بیسبال بهتر از پزشکی می‌تواند سازماندهی و نتایج کار خود را ثبت کند؟

منبع: نیوزویک

(جالب است که از سال‌ها پیش این شایعه در رسانه‌های جهان مطرح می‌شد که دانلد رامسفلد، وزیر پیشین دفاع آمریکا و شماری از مقامات دولت این کشور سهامدار شرکت روش و به‌خصوص داروی تامی‌فلو هستند.)

منبع: پایگاه اطلاع رسانی هفته نامه سپید