مشاهده شماره خبر4033

قاچاق دارو شاید پس از مواد مخدر و اسلحه، وحشتناک‌ترین نوع قاچاق است، چراکه زیان آن تنها شامل زیان اقتصادی نیست، بلکه سلامتی و جان انسان‌ها را به‌خطر می‌اندازد. شاید بتوان گفت که اهمیت دارو و مصرف صحیح آن در هر جامعه‌ای از اهمیت تغذیه صحیح نیز بیشتر است. فقر و نارسایی غذایی یا رژیم تغذیه نادرست، اثرات مزمن و منفی درازمدت بر سلامتی جامعه دارد، اما دارو نیازی است که به‌فوریت لازم می‌شود، به‌فوریت تاثیر می‌گذارد و به همین ترتیب عوارض ناشی از سوء مصرف آن نیز خیلی زود دامنگیر فرد و اجتماع می‌گردد. در این راستا و برای آگاهی هرچه بیشتر وضعیت دارویی در کشور به سراغ اکبر عبدالهی‌اصل، معاون نظارت و برنامه‌ریزی سازمان غذا و دارو رفته و پای صحبت‌های وی نشستیم که در ادامه از نظر خواهد گذشت.

در حال حاضر وضعیت دارویی کشور چگونه است؟

خدا را شکر بعد از بحران‌های 2 سال پیش، خوشبختانه با برطرف شدن بحران‌ها به وضعیت مطلوبی رسیدیم. قیمت‌ها را در بعضی جاها ثابت نگه داشتیم و در برخی موارد حتی قیمت را کاهش دادیم. ما در سیاست کلی خود پیرو سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری سعی می‌کنیم در بحث اقتصاد مقاومتی حضور خوبی داشته باشیم و شرکت‌های تولیدی را تا حد امکان گسترش دهیم. یعنی بیشترین محصولات دارویی تولیدی باشد و اگر ضرورتی ایجاد کرد، واردات داشته باشیم. همچنین قیمت آنها را هم با چانه‌زنی پایین بیاوریم. واردات دارویی در سال‌های اخیر به‌مراتب کمتر از آن چیزی است که در ده سال گذشته بوده است. شاید بتوان گفت، سال 92 تا 93 تنها سالی بود که با همان روند ثابت 15 تا 20 درصدی موجود، کاهش واردات داشتیم. سعی ما این است که تولیدکنندگان داخل را تشویق کنیم که افق دیدشان را از بازارهای داخلی به بازارهای جهانی تغییر دهند. در این بین موفقیت‌های زیادی داشتیم و شاید بتوان گفت، دارو چیزی حدود 65 درصد حجم ارزشی بازار کشور را تشکیل داد. گفتنی است در بخش «های‌تک» خیلی موفق‌تر از داروهای شیمیایی عمل کردیم و آنقدر موفقیت‌ها خوب بوده که در برخی از مناقصات بین‌المللی هم محصولات ما توانست موفق شده و مناقصه را برنده شود.

برای مبارزه با قاچاق دارویی چه کارهایی کرده‌اید؟

در این خصوص یکسری کارها نرم‌افزاری و یکسری سخت‌افزاری است. ضمن اینکه باید تعامل همه جانبه برای مبارزه با قاچاق، خصوصا قاچاق کالاهای سلامت‌محور و به‌صورت ویژه بحث دارو وجود داشته باشد. قاچاق دارو آنقدر حاد است که به خاطر حفظ امنیت و ایمنی موجود نزدیک به نوع قاچاق اسلحه است. البته باید گفت که ما مرزهای خاکی و آبی گسترده‌ای داریم که وزارت بهداشت متولی حفظ و ایمنی آن نیست. بنابراین نیروهای امنیتی و انتظامی باید کمک کنند که این مسئله تا حد زیادی برطرف شود. در بعد نرم‌افزاری نیز بحث تجویز نسخه برای مصرف منطقی دارو را داریم. این موارد کمک می‌کند که دارویی خارج از سیستم مبادله نشود. ضمن اینکه برچسب‌های اصالت و سیستم و کد رهگیری که به صورت منحصر به‌فرد وجود دارد، کمک زیادی برای مشخص شدن ماهیت یک دارو، تاریخ تولید، انقضا و قیمت دارو می‌کند و حتی در صورت واردات، نام شرکت واردکننده و خیلی از موارد دیگر مشخص می‌شود. با کوچکترین استعلامی می‌توان به این موارد پی‌برد. ما برای هر چه جدی‌تر شدن این قضیه تلاش می‌کنیم تا از این چیزی که هست عملیاتی‌تر شود. طبیعی است مشکلاتی در بعد فنی وجود دارد که اندک اندک اصلاح می‌شود.

این برچسبی که گفتید روی همه کالاهای سلامت محور وجود دارد، یا قرار است که گذاشته شود؟

در حال حاضر روی لوازم آرایشی بهداشتی و دارو وجود دارد و در حال گسترش است.

روی مکمل‌های غذایی چطور؟

روی همه چیز. نرم‌افزار نوشته شده است، ولی یکسری کارها دارد که باید انجام شود تا این قضیه عملیاتی‌تر شود.

آقای دکتر چند درصد از داروهای قاچاق تولید داخل و چند درصد وارداتی است؟

ماهیت قاچاق به نامعلوم بودن آن است. یعنی ما وقتی از یک چیز نامعلوم و مجهول‌الهویه صحبت می‌کنیم به هیچ‌وجه نمی‌توانیم در خصوص آن آمار و ارقامی بگوییم. نمی‌توان خیلی با قاطعیت در مورد آن صحبت کرد، اما قبول داریم که این اتفاق می‌افتد. خصوصا در محصولات آرایشی بهداشتی که طبیعتا بیشتر از بقیه موارد است.

چه آماری از مرگ و میرهای ناشی از مصرف قاچاق دارید؟

خوب واقعیت این است که مواردی وجود داشته است. به‌طور مثال اسفند سال 92 رسما اعلام کردیم که از داروی «هربال‌اسلیمینگ» استفاده و منجر به فوت شده است. موارد خیلی زیادی هم هست که مطلع نمی‌شوند که مرگ و میر آنها به‌خاطر دارو اتفاق افتاده است. ممکن است که این دارو در یک روند زمان‌بر باعث مرگ و میر شود، اما واقعیت این است که آنقدر این قضیه مابه‌ازای بیرونی پیدا کرده که در رسانه‌های جمعی نیز به آن پرداخته می‌شود. ما در بحث دارویی از چند جهت تهدید می‌شویم. یکی همین بحث عطاری‌هاست که بدون داشتن مجوز اقدام به فروش دارو می‌کنند. بحث‌های مصرف منطقی دارو، بحث اقتصادی آن و مهمتر از همه اینکه بدانیم دارو را از کجا تهیه کنیم و خود را متعهد کنیم، یک سیاست کلی است و سیاست این است که اگر فردی بیمار شد، دغدغه بیماری برای او کافی باشد و به فکر تهیه دارو نباشد. برخی از دوستان می‌گویند ما فلان دارو را پیدا نکردیم و مجبور به تهیه از ناصرخسرو شدیم. وقتی پزشک به بیماری اصرار می‌کند که درمان و شفای دردش فلان داروست مشکل‌آفرین می‌شود. این موارد و تهیه دارو از ناصر خسرو گاهی باعث می‌شود خانواده‌ای که درآمد متوسطی دارد به فقر برسد. برای خیلی از داروها جایگزین ایرانی آن را معرفی کردیم و پزشکان در مورد آنها نظر داده‌اند و اثربخشی آن را قبول کرده‌اند. آزمایشات بالینی مختلفی انجام شده است. وقتی که این قسمت سیاست را پزشک برعهده بگیرد و بیمار را ترغیب به استفاده از داروهای ایرانی کند، بیمار دیگر ناچار به مراجعه به ناصرخسرو نمی‌شود. اینجا می‌توان راهنمایی صحیح کرد. باید آنقدر گفته شود تا این اتفاق باورپذیر شود. ما نیز تلاش می‌کنیم که داروها با کیفیت بالاتر و قابلیت‌های بالاتر عرضه شود و با بازارهای جهانی رقابت کند.

وقتی که خود پزشک به داروی ایرانی اعتماد ندارد، چطور توقع دارید که یک بیمار این اعتماد را داشته باشد؟ من فکر می‌کنم هنوز این اعتماد بین پزشکان به‌وجود نیامده که اصرار دارند از فلان داروی خارجی استفاده شود.

خیر. اتفاقا ما به همه دوستان هم گفتیم که یا ادعای شما واقعی نیست و یا واقعی است. اگر واقعی است و شک و شبهه‌ای وجود دارد، سند و مدرک ارائه کنید تا ما بررسی کنیم. اگر هم نیست، پس شما به ما اعتماد کنید. ضمن اینکه در مورد دارویی که از مراکز قانونی تهیه می‌شود این اصل وجود دارد که اگر خدای ناکرده تردیدی در آن باشد، قابل بررسی و پیگیری است. اما در دارویی که از یک خیابان و مراکز غیرمعتبر خریداری می‌شود یا به صورت ماهواره‌ای با یک شماره تلفن 5 هزار تومانی اعلام می‌شود و آنقدر جسارت ندارند که حداقل یک آدرس اعلام کنند، جای تامل وجود دارد. لذا به‌نظر می‌رسد که حتی اگر بدبینانه بخواهیم نگاه کنیم، اعتماد‌کردن به سیستم دارویی کشور و وزارت بهداشت بهترین حالت ممکن است. ضمن اینکه واقعا این داروها جواب داده است. فرهنگ غلط موجود در جامعه این است که هر جنس خارجی بهتر است. این تفکر اشتباه است. ما باید به خود برگردیم و توانایی خود را ارتقا دهیم. ضمن اینکه واقعا مسائلی که مربوط به سلامتی است، خصوصا در مورد دارو اینطور نیست که بخواهد کسی را موش آزمایشگاهی کرد. یک پروسه طولانی اطمینان‌بخش اتفاق می‌افتد تا یک ماده اولیه تبدیل به یک دارو شده و وارد بازار شود.

برخی‌ها معتقدند خیلی از داروهایی که در ناصرخسرو وجود دارد، حتما تقلبی نیست. دارویی که به‌صورت سالم و با تاریخ مصرف مشخص دست افراد ناصرخسرو می‌رسد، چرا در بازار دارویی قانونی وجود ندارد؟

حتی اگر حرف شما درست باشد، چه کسی می‌تواند صحت آن‌را ثابت کند؟ آیا به کسی که به‌عنوان یک فروشنده دوره‌گرد اقدام به فروش دارو می‌کند، می‌توان اعتماد کرد و پول زیادی را پرداخت؟ چه تضمینی هست که دارو واقعی است؟

خوب من به‌عنوان یک بیمار، درست یا اشتباه دارو را از ناصرخسرو تهیه می‌کنم و به پزشک نشان می‌دهم و پزشک هم ضمن تایید می‌گوید،همان است که من می‌خواهم. این را چطور توضیح می‌دهید؟

روندی که این دارو از تولید، حمل و نقل، طریقه نگهداری، محل نگهداری و خیلی مصداق‌های دیگر طی کرده را درنظر بگیرید که یک مسئول فنی در داروخانه موظف به رسیدگی آن است، آیا صرفا با یک نگاه ساده می‌شود سلامت آن‌را تشخیص داد؟ حتی اگر هم درست باشد، آیا می‌توان به مردم گفت بروید و دارو را از ناصرخسرو تهیه کنید و به احتمال کم دارو اصل است؟ آیا شما این را به‌عنوان یک راهکار می‌توانید بیان کنید؟ طبیعتا نه. یعنی هیچ عقل سلیمی این را قبول نمی‌کند که ما این مورد را قبول کرده و اطلاع‌رسانی کنیم. هرجایی که سودجویی وسط می‌آید خیلی از مصداق‌های اخلاق زیرسوال می‌رود.

آیا برداشته شدن تحریم‌ها می‌تواند راه را برای قاچاق دارویی باز کند؟

سیاست‌های کلی سازمان حتی بعد از برداشته شدن تحریم‌ها تغییر نخواهد کرد. یعنی اینکه همچنان حمایت از تولید داخل و پیروی از سیاست‌های کلان مقام معظم رهبری و اقتصاد مقاومتی در صدر اهداف است. فقط می‌توان آن واسطه‌ها یا مسائل بانکی ایجاد شده که دسترسی به دارو را سخت‌تر می‌کرد تسهیل کرد. اما اینکه بازار دارویی ایجاد شود، اشتباه است. زیرا دارو حتما باید طبق سیاست‌های کلان و کمیسیون‌هایی که برگزار می شود و با توجه به نیاز و خواسته‌های موجود وارد شود.