مشاهده شماره خبر4056

دکتر مصطفی کریمی / مدیر کل سابق اداره نظارت بر دارو و مواد مخدر سازمان غذا و دارو:

امروزه داروسازی، نه به‌عنوان یک هنر و علم بلکه به‌عنوان یک فن‌آوری توانسته جای خود را به نحو مطلوبی در زندگی بشر باز کند و جایگاه انکارناپذیری را برای خود ایجاد نماید. گسترش مراکز تحقیقاتی، تولیدی و آموزشی مرتبط با دارو حکایت از وابستگی روز به روز انسان به این مقوله بوده چراکه زندگی صنعتی امروز مشکلاتی را برای انسان به وجود آورده است و یکی از کلیدهای حل این مشکلات استفاده از کالای استراتژیک به نام دارو است. این صنعت همچنین می‌تواند در صورت ارتقای آن استیلای فرهنگی و اقتصادی را برای صاحب آن کشور به ارمغان بیاورد.

مزیت‌هایی صنایع دارویی در مقایسه با سایر صنایع:

در مقایسه با سایر صنایع، صنعت داروسازی با توجه به جایگاه بی‌بدیلش در تأمین و ارتقای سلامتی انسان دارای مزیت‌های استثنایی بوده و همین مزیت‌ها این کالا را از بقیه کالاها متمایز می‌کند.

• حفظ و نگهداری سلامتی انسان،
• بهبود بیماری‌ها و اصلاح روند زندگی انسان،
• ارزش‌افزوده بسیار بالای محصولات دارویی،
• ایجاد خودکفایی،
• ایجاد صنعت پایه و بستری جهت رشد بقیه صنایع،
• استفاده تمام و کمال از دانش یاد گرفته در دوران تحصیل،
• اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم زیاد،
• ایجاد ارتباط منطقی بین علوم مختلف پزشکی و غیرپزشکی،
• دارای قدمتی به طول زندگی بشر.

به جهت چنین مزیت‌هایی است که علیرغم وجود مشکلات عدیده‌ای در بحث صنعت، باز سرمایه‌گذاری و تحقیقات گسترده‌ای درزمینه دارو صورت می‌گیرد.

در ایران، به لحاظ سنتی و صنعتی این کالا دارای قدمت بسیار طولانی است. تدوین فارماکوپه در حدود ۷۰۰ سال قبل از میلاد توسط ایرانیان، همچنین وجود دانشمندان و فیلسوفان بزرگی که امروز مکتوبات و نوشته‌های ایشان در دانشکده‌های مختلف دنیا استفاده می‌شود، نشان از سابقه طولانی ایرانیان در این رشته علمی است.

در این مجال، هدف باز پرداخت تاریخی این فن و حرفه نیست بلکه می‌خواهیم بررسی کنیم که علیرغم وجود این پیشینه و قدمت چرا امروزه ما در این موضوع و مقوله دچار چالش‌هایی هستیم و به‌رغم پیشرفت‌های علمی، فن‌آوری و هوش و استعداد، چرا نمی‌توانیم این چالش‌ها را حل کنیم البته ناگفته پیداست که توجه به نیمه پر لیوان به‌جای خود باقی است و منکر دستاوردها و پیشرفت‌های به‌دست‌آمده نیستیم و کسی را هم ملامت و سرزنش نمی‌کنیم بلکه واکاوی علل وجود چالش‌های موجود را مدنظر قرار داده‌ایم.

جنبه اجتماعی

امروزه متأسفانه علیرغم استفاده روزانه از دارو توسط اقشار مختلف جامعه، هنوز به‌درستی جایگاه داروساز تبیین و شناخته‌نشده است و این مسئله به نظرمی رسد تا حدودی عمدی است و نه سهوی. واقعیت این است که باوجود مراجعه روزانه مردم به داروخانه‌ها و اخذ نظرات علمی و مشورتی داروسازان و همچنین گسترش رشته‌هایی نظیر داروسازی بالینی- اگر اغراض سیاسی و صنفی را کنار بگذاریم- نیاز زنجیره درمان به این حلقه اتصال بین پزشک و بیمار روز به‌روز بیشتر شده است.

بهتر آن است که همکاران پزشک و اطبا حضور این قشر را به‌عنوان کمک یار و همکار خود در حل و درمان بیماری مردم پذیرا باشند و متصدیان رسانه‌ای مثل صداوسیما بیش از گذشته به تبیین این حرفه و جایگاه آن بپردازند و صرفاً به تکریم روز پنجم شهریور هرسال اکتفا نشود و همچنین همکاران داروساز با دقت در عملکرد خود به تبیین بیشتر این حرفه و جایگاه آن بپردازند.

جنبه‌ آموزشی

بی‌شک علم و دانشی بهتر است که در زندگی مردم به کار آید. متولیان آموزشی داروسازی کشور باید به‌جای گسترش کمی داروساز کشور (که البته در جای خود مهم و ضروری است) به گسترش و کاربردی کردن دانش داروسازی بپردازند به‌طوری‌که فارغ‌التحصیل این رشته بعد از دانشگاه بتواند از آموخته‌های خود بهره ببرد نه اینکه دوباره مدّتی را مشغول آموختن جدید باشد.

جنبه ستادی

وزارت بهداشت و درمان امروز متولی امور دارویی کشور است؛ اما متأسفانه این سرپرستی تاکنون نتوانسته است به دلایل مشکلات درون بخشی و فرا بخشی سیاست خود را به نحوه مطلوبی انجام دهد، دلایل آن می‌تواند به شرح ذیل باشد.

• نبودن ساختار تشکیلاتی منسجم و متناسب با وظایف محوله

تلفیق و تفکیک‌های متعدد از معاونت درمان و تغییرات عدیده‌ای که در نهایت منجر شده متن به حاشیه و حاشیه به متن رانده شود، خود بر مشکلات نبودن ساختار تشکیلاتی افزوده است. همچنین با بررسی امور دارویی کشور در چند دهه اخیر، مشاهده می‌کنیم در هرزمانی که نیاز به تعدیل نیروی انسانی بوده اول از همه، معاونت دارویی در وزارت بهداشت مطرح بوده است.

• فقدان سیاست دارویی مدون و مصوب

متأسفانه مردم عزیزمان از نبود سیاست ملی دارویی ایران رنج‌ها برده‌اند و این نبود باعث شده دوز کمی و کیفی تأمین دارو دچار اشکال و اختلال شود و با تغییر دولت‌ها، فرآیندها و امور هم دچار تغییر شوند و هر مدیری بسته خود را اجرا نماید.

سایر جنبه‌ها

جنبه‌ها و چالش‌های دیگری که بر امور دارویی کشور مستولی شده به‌طور خلاصه عبارت‌اند از:

1. مشخص نبودن سیاست ارزی کشور در قبال دارو و عدم ثبات آن
2. مشخص نبودن سیاست حمایتی نظام بانکی
3. کمبود نقدینگی مطلوب در شرکت‌های دارویی
4. فرسودگی دستگاه‌ها و ماشین‌آلات صنایع داروسازی
5. عدم ارتقای GMP صنعت داروسازی کشور
6. نگاه صرف به بازار داخلی و توسعه نداشتن بازارهای صادراتی
7. دخالت‌های افراد غیر مرتبط و غیرمتخصص در امور دارویی کشور
8.  استفاده نکردن از ظرفیت و توانمندی‌های کارشناسان داخل سازمان
9. کمبودهای پرسنلی و حقوقی شاغلان این حرفه
10. موازی کاری‌ها و بی‌ثباتی دستورالعمل‌ها و ضوابط ابلاغی
11. قدیمی بودن مقررات دارویی کشور (این مقررات مربوط به سال ۱۳۳۴ و اصلاحیه ۱۲۶۷ است)
12. نبود سیاست‌های مدون و به روز در هلدینگ های دارویی کشور
13. مشخص نبودن سیستم حمایت‌های بیمه‌ای از دارو
14. مشکلات قیمت‌گذاری دارو
15. مشکلات عرضه و توزیع دارو. طلب کار بودن شرکت‌های توزیع دارو از مراکز درمانی دولتی روند تولید و عرضه را دچار اشکال کرده است.
16. نبودن امکانات به‌روز برای کنترل در آزمایشگاه‌های مرجع و رفرنس و تعداد کم آنها،
17. مشکلات در سیاست‌های تولید؛ واردات و توزیع دارو و بی‌ثباتی آنها،
18. مشکلات قانونی در محدودسازی ایجاد شرکت‌های دارویی درحالی‌که بسیاری از ظرفیت‌های شرکت‌های موجود خالی است،
19. عدم سرمایه‌گذاری‌های خارجی