مشاهده شماره خبر4326

رییس کمیسیون سلامت اتاق تهران می‌گوید سرانه مصرف دارو در ایران 45 دلار است، یعنی یک‌چهارم میانگین 180دلاری در جهان

داروغذا: بارها شنیده‌ایم که ایرانی‌ها در مصرف دارو راه افراط در پیش گرفته‌اند. گفته می‌شود مصرف برخی داروها در ایران 80 میلیون نفری، با مصرف همین داروها در اروپای 300 میلیون نفری برابری می‌کند. از طرف دیگر رییس سازمان نظام پزشکی کشور هشدار داده که مصرف آنتی‌بیوتیک در کشور به حد نگران‌کننده رسیده است و بیم آن می‌رود که «مقاومت آنتی‌بیوتیکی» در کشور شکل بگیرد. اما این شنیده‌ها تا چه اندازه صحت دارد؟ آیا می‌توان به استناد آمار درباره این شنیده‌ها صحبت کرد؟

 به تازگی آماری درباره میزان فروش شرکت‌های دارویی ایران در سال 93 منتشر شده که به استناد آن، می‌توان درباره میزان مصرف دارو در ایران قضاوت کرد. این آمار نشان می‌دهد که ایرانیان، سالانه 10.3 هزار میلیارد تومان دارو خریداری می‌کنند. رقمی که اگر آن را با احتساب دلار 3500 تومانی، به‌روز رسانی و به اصطلاح، به قیمت روز در نظر بگیریم، می‌توانیم میزان مصرف دارو توسط ایرانی‌ها را محاسبه کنیم. این رقم، البته به تسامح، چیزی در حدود 3 میلیارد دلار است. اگر جمعیت ایران را هم معادل یک درصد جمعیت جهان در نظر بگیریم و گوشه چشمی هم به بازار جهانی 1200 میلیارد دلاری مصرف دارو داشته باشیم، اطلاعات مهم‌تری از مصرف دارو در ایران به دست می‌آوریم. بازار داروی ایران با توجه به جمعیت آن باید حجمی معادل 12 میلیارد دلار در سال داشته باشد، اما بر اساس داده‌های در دسترس، بخش رسمی این بازار حجمی معادل

یک‌چهارم این میزان را داراست، یعنی تنها 3 میلیارد دلار. این دقیقاً بر خلاف باور عمومی است که می‌گوید ایرانی‌ها بسیار بیشتر از میانگین جهانی دارو مصرف می‌کنند.

 ما کمتر از سهم‌مان دارو می‌خوریم

برای آنکه اطلاعاتمان دقیق‌تر شود، سراغ رییس کمیسیون بهداشت اتاق بازرگانی ایران می‌رویم. محمود نجفی عرب، این ادعا را که مصرف دارو در ایران بیشتر از میانگین جهانی‌است، با قاطعیت رد می‌کند. او می‌گوید سرانه مصرف دارو در جهان بطور میانگین

180 دلار و در ایران 45 دلار است. این یعنی مصرف دارو در بازار ایران، کمتر از بازار جهانی است.

از نجفی عرب درباره دقت مقایسه دوبازار با معیار دلار می‌پرسیم که پاسخ می‌دهد: « به هر حال مصرف را باید به نحوی سنجید. مقایسه میزان مصرف دلاری، یکی از راه‌های معمول سنجش است. با اتکا به داده‌های به دست آمده از این روش، می‌توان گفت که باور مصرف بیش اندازه دارو توسط ایرانی‌ها، اشتباه است. »

ایرانی‌ها چقدر آنتی بیوتیک مصرف می‌کنند؟ آمار نشان می‌دهد که مردم ایران در سال 93 رقمی در حدود 1.6 میلیارد تومان را صرف خرید آنتی بیوتیک کرده‌اند. از نجفی عرب می‌خواهیم که مصرف آنتی‌بیوتیک در ایران را با مصرف جهانی آن مقایسه کند. در جواب می‌گوید که اطلاع دقیقی از آمار جهانی مصرف آنتی‌بیوتیک ندارند. اما می‌داند که مصرف ایران در این رده دارویی خاص، از میانگین جهانی بالاتر است. مصرف بالای آنتی بیوتیک، منجر به بروز مشکلی به نام مقاومت آنتی‌بیوتیکی می‌شود. مقاومت آنتی بیوتیکی، نتیجه فرآیندی است که طی آن میکروارگانیسم‌ها یا همان باکتری‌ها، جهش ژنتیکی یافته و نسبت به آنتی‌بیوتیک‌هایی که برای درمان عفونت ناشی از آنها به‌کار می‌رود، مقاوم می‌شوند. مقاومت آنتی‌بیوتیکی به قدری خطرناک است که سازمان جهانی بهداشت آن را یک «تهدید بزرگ جهانی» خوانده است. این اقدام سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد که مصرف آنتی‌بیوتیک در سطح جهانی نیز بالا است و این مساله که مصرف این داروها در ایران از میانگین جهانی بالاتر است، خطری بزرگ برای جامعه ایرانی محسوب می‌شود.

البته برای آنکه به عمق این تهدید پی ببریم، لازم نیست آمار مصرف جهانی و اطلاعیه‌های سازمان جهانی بهداشت را تحلیل کنیم. رییس سازمان نظام پزشکی ایران نیز، درباره خطر بروز مقاومت آنتی‌بیوتیکی در ایران اخطار داده است.

به گزارش «تعادل» به نقل از فارس، علیرضا زالی در همایش بیماری‌های عفونی کودکان گفت: «مصرف آنتی‌بیوتیک در کشور نگران‌کننده است؛ در ایران برخی داروها بیش از حد طبیعی استفاده می‌شوند. مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها سلامت را با خطر روبرو می‌کند، به‌ویژه اینکه در حال حاضر آخرین سلاح و ابزار از نظر ما آنتی‌بیوتیک‌های جدید بوده که اگر آنها را بیش از حد استفاده کنیم آخرین ابزار را از دست داده و مقاومت آنتی‌بیوتیک ایجاد می‌شود. » به گفته زالی، بسیاری از بیماری‌های رایج ویروسی هستند و با آنتی‌بیوتیک درمان نمی‌شوند. بنابراین تجویز آنتی‌بیوتیک برای درمان این دست بیماری‌ها، بی‌رویه محسوب می‌شود. حتی درمان بسیاری از عفونت‌ها نیز بی‌نیاز از آنتی‌بیوتیک است. «عفونت‌های سطحی، مانند عفونت دستگاه فوقانی تنفسی، خود محدود‌کننده است و درمان آن نیازی به آنتی‌بیوتیک ندارد. »

آمار و اطلاعات نشان می‌دهد که ایرانی‌ها در سال 93،

250 میلیون تومان سفیکسیم، 52.5 میلیون تومان آموکسی‌سیلین و 1.3 میلیارد تومان پنی‌سیلین خریده‌اند. مشخص نیست که چه مقدار از این مصرف غیر ضروری بوده. اما یک نکته مشخص است. بخشی از این مبالغ، نه خرج تامین سلامت، که در راه تهدید آن هزینه شده است. چراکه با مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک، خطر بروز مقاومت آنتی‌بیوتیکی افزایش می‌یابد.  اما آیا صرفا با مقایسه قیمت دلاری خرید دارو، می‌توان میزان مصرف را مقایسه کرد؟ درعلم اقتصاد، برای محاسبه دقیق قدرت خرید یک سبد کالا در کشورهای مختلف، باید از مفهومی به نام برابری قدرت خرید استفاده کرد. مفهومی که نشان می‌دهد مردم هر کشور، برای خرید یک سبد معین کالا، باید چه مقدار پول داخلی کشور خود را بپردازند. با توجه به تغییر دایمی نرخ دلار در این سال‌ها و در نظر گرفتن این احتمال که قیمت دارو عمدتا متاثر از ارز مرجعی است که دولت در اختیار تولید‌کننده‌ها و وارد‌کننده‌ها قرار می‌دهد، و البته این واقعیت که اکثر داروهای مصرف شده در ایران ژنریک است و قیمتی کمتر از قیمت داروهای برند دارد، می‌توان فرض کرد که دارو در ایران ارزان‌تر از کشورهای دیگر به دست مصرف‌کننده می‌رسد. همچنین بدیهی است که بازار قاچاق دارو بالقوه می‌تواند بارها بزرگ‌تر از این 3 میلیارد دلار باشد. بنابراین این سوال همچنان باقی می‌ماند، آیا ایرانی‌ها بیش از اندازه دارو مصرف می‌کنند؟

 آیا این ارقام ایرادی هم دارند؟

چند نکته مهم در این بررسی آماری وجود دارد که ذکرشان خالی از لطف نیست. نخست اینکه این آمار و ارقام صرفاً مربوط به میزان فروش در تعدادی از شرکت‌های تولید‌کننده و واردکننده دارو است و طبیعتا اطلاعاتی در مورد میزان مصرف سرانه و مصرف خانوار را در بر نمی‌گیرد. می‌توان کل فروش را به جمعیت ایران تقسیم کرد و مصرف سرانه را به این وسیله به دست آورد، اما این اعداد مطمئناً دقیق نخواهند بود. اصلی‌ترین دلیل این عدم دقت این است که حجم زیادی از داروی موجود در بازار کشور به صورت قاچاق سر از خانه‌ها در می‌آورد و از طرف دیگر، با توجه به اینکه انبار کردن دارو، تبدبل به امری عادی در بین خانواده‌های ایرانی شده است، این احتمال وجود دارد که مصرف دارو در کشور، سالانه بیش از این مقدار باشد و خانواده‌ها علاوه بر داروی خریداری شده در سال 93، داروهایی را مصرف کنند که در سال‌های قبل خریداری شده باشند. نکته دیگر این است که سال93 که اطلاعات بررسی شده مربوط به آن‌اند، سالی است که می‌توان به عنوان یک سال «نمونه» روی آن حساب کرد، چرا که نه از بحران‌های ارزی سال 91 در این سال خبری هست که قیمت دارو را به عرش برسانند و نه از بی‌برنامگی‌های معمول در زمینه سیاست‌گذاری. بازار دارو در پایان سال 93 اتفاقاً بسیار هم خوشبین‌کننده بود، چرا که با اجرایی شدن طرح تحول سلامت در اردیبهشت ماه سال 93 و حرکت به سمت واقعی شدن قیمت دارو و در نتیجه منطقی شدن مصرف آن، این بازار هم سر و سامان پیدا کرد.

 ما چقدر استامینوفن می‌خوریم؟

استامینوفن معروف‌ترین فرمول شیمیایی برای آرام کردن درد در جهان است و هر چند بعید است بتوانید دردهای متوسط به بالا را به کمک آن سر جایشان بنشانید، اما باز هم در فهرست داروهایی که به صورت خودسرانه مصرف می‌شوند، اما استامینوفن مقام اول را دارد. بررسی‌ها «تعادل» نشان می‌دهد که ایرانی‌ها در طول سال 93، دست کم رقمی در حدود 310 میلیارد تومان استامینوفن مصرف کرده‌اند. این رقم، همه انواع استامینوفن شامل استامینوفن‌های کدئین و بروفن و امثال را در بر می‌گیرد و البته بر اساس فروش ریالی کارخانجاتی به دست آمده است که اطلاعاتشان را منتشر کرده‌اند. بنابراین می‌توان انتظار داشت که با لحاظ کردن آمار فروش کارخانجات دیگر و همین طور انواع وارداتی استامینوفن، این رقم بسیار بالاتر برود.

 سرماخوردگی‌های پر هزینه

سرانه مصرف قرص‌های سرماخوردگی یا همان قرص‌های آشنای «Adult Cold» برای ایرانی‌ها چقدر است؟ بررسی‌های «تعادل» نشان می‌دهد که حدود 40 شرکت مختلف به تولید قرص‌های سرماخوردگی مشغول‌اند و ایرانی‌ها در طول سال 93 دست کم چیزی در حدود 895 میلیارد تومان قرص سرماخوردگی خریداری کرده‌اند. این رقم کلان را که به جمعیت ایرانی تقسیم کنیم، سرانه هر ایرانی حدود 11200 تومان می‌شود، یعنی هر ایرانی در سال 93، به شکل تقریبی، حدود 11000 تومان قرص سرماخوردگی «خریداری» کرده است. با این حال، این عدد به صورت خام نشان‌دهنده آن نیست که هر ایرانی در سال گذشته چه مقدار قرص سرماخوردگی مصرف کرده است، چرا که قرص‌های سرماخوردگی که در هر بار مراجعه به پزشک تجویز می‌شوند، تماماً مصرف نمی‌شوند. شاهد مثال این ادعا هم این است که تقریبا در همه خانه‌ها، قرص‌های سرماخوردگی پیدا می‌شود که مدت‌ها قبل‌تر خریداری شده است. در مقایسه میان دو داروی ابتدای جدول داروهایی که بدون نسخه پزشکی به فروش می‌رسند، نکته جالبی وجود دارد. مصرف قرص سرما خوردگی تقریباً 3 برابر مجموع استامینوفن‌هاست.

 دارویی کهنه برای کنترل فشار خون

«کاپتوپریل»، یکی از قدیمی‌ترین داروهای کنترل فشار خون یا کاهنده فشار خون در بازار است، دارویی که البته بررسی‌های «تعادل» نشان می‌دهد طرفداران زیادی در میان پزشکان ندارد، هم به دلیل آنکه کارکردش در مقایسه با انواع دیگر داروهای کنترل فشار خون موجود در بازار کمتر است و هم به دلیل عوارض جانبی متعددی که به نظر می‌رسد مصرف این دارو به دنبال دارد. ایرانی‌ها در طول سال گذشته، حدود 24.5 میلیون تومان از این دارو خریداری کرده‌اند که به نظر می‌رسد رقم بسیار پایینی است.

 حساس نشوید

«لوراتادین» هم به راحتی در دسته داروهایی قرار می‌گیرد که ایرانی‌ها در مصرف بدون نسخه‌اش ید طولایی دارند. عمده موارد تجویز این دارو هم برای کاهش علائم حساسیت‌های فصلی است، هر چند برای آنهایی که آلرژی‌های طولانی مدت‌تری دارند هم قابل استفاده است. ایرانی‌ها از ابتدای سال 93 تا پایان بهمن ماه همین سال، 43.5 میلیون تومان از این داروی آنتی هیستامین خریداری کرده‌اند که البته در قیاس با حجم به فروش رفته داروهای آنتی بیوتیک چندان قابل ذکر نیست. جای پژوهش‌های دقیق اقتصادی در مورد میزان مصرف دارو در کشور خالی است و می‌طلبد که کسانی، با در دست داشتن اطلاعات کامل در مورد قیمت ارزهای خارجی، تاثیر قیمت ارز در تولیدات دارویی داخلی، میزان دقیق فروش شرکت‌های داخلی و داده‌های گمرکی از واردات دارو یا مواد اولیه، اقدام به تخمین میزان واقعی مصرف دارو در کشور بزنند. تا پیش از آن اما تحلیل‌هایی از این دست، تنها گمانه‌هایی خواهند بود که هر چند تنها شمه‌یی کلی از واقعیت‌اند، مطمئناً نمی‌توانند آن را به تمامی به تصویر بکشند.

منبع: روزنامه تعادل